1. INLEIDING:
In vv. 1-3 van Jona, het ons gesien dat
God die profeet geroep het om na ’n heidense volk te gaan, maar dat Jona glad nie
daarvoor kans gesien het nie en dat hy sy eie planne gemaak het ten einde God
te ontduik – hy is ongehoorsaam aan sy roeping waartoe God hom geroep het en in
die volgende verse van hoofstuk 1, sal ons sien wat die nadraai van Jona se
ongehoorsaamheid en sonde was en ons kan hierdie nadraai in die volgende vier bedrywe
uitgebeeld sien:
·
God
se reaksie;
·
Die
heidene se reaksie;
·
Jona
se reaksie;
·
Ons
reaksie.
2. SKRIFLESING:
Jona 1:1-16 ~ Die woord van die Here het tot Jona seun van Amittai gekom: 2“Maak
klaar, gaan na die groot stad Nineve toe en spreek hom aan, want Ek weet hoe
sleg hy is.” 3Maar Jona het klaargemaak om na Tarsis toe te vlug,
weg van die Here af. Jona is af Joppe toe, en daar het hy ’n skip gekry wat op
vertrek was Tarsis toe. Hy het vir die reis betaal en aan boord gegaan om saam
met die bemanning Tarsis toe te gaan, weg van die Here af. 4Maar
die Here het ’n kwaai storm oor die see laat opkom. Daar was ’n baie sterk wind
op die see, en die skip wou uitmekaar breek. 5Die matrose het bang
geword, en elkeen het tot sy god om hulp geroep. Hulle het die vrag van die
skip in die see gegooi om die skip ligter te maak. Maar Jona was onder in die
skip waarheen hy afgegaan het om te gaan slaap. Hy het vas geslaap 6en
die kaptein het na hom toe gegaan en vir hom gesê: “Wat is dit met jou dat jy
lê en slaap? Staan op en bid tot jou god. Miskien sal hy aan ons dink en dan
sal ons nie vergaan nie.” 7Toe sê die manne vir mekaar: “Kom ons
trek lootjies sodat ons kan uitvind oor wie hierdie ramp ons tref.” Hulle het
lootjies getrek en Jona is aangewys. 8Toe vra hulle hom: “Vertel
ons tog waarom hierdie ramp ons tref. Wat werk jy? Waarvandaan kom jy? Uit
watter land en van watter volk is jy?” 9Jona het hulle geantwoord:
“Ek is ’n Hebreër. Ek dien die Here die God van die hemel wat die see en die
vasteland gemaak het.” 10Die manne het baie bang geword en vir Jona
gesê: “Wat het jy nou aangevang?” Hulle het te wete gekom dat hy van die Here
af wegvlug: Jona het hulle dit self vertel. 11Toe vra hulle hom:
“Wat moet ons met jou maak dat die see weer rondom ons kan kalm word?” Die see
het ondertussen al hoe onstuimiger geword. 12Jona het hulle
geantwoord: “Vat my en gooi my in die see, dan sal dit kalm word rondom julle,
want ek weet dit is oor my dat hierdie groot storm rondom julle woed.” 13Die
manne het hard geroei om weer die vasteland te bereik, maar hulle kon nie, want
die see het al hoe onstuimiger geword rondom hulle. 14Toe bid hulle
tot die Here en sê: “Ag, Here, moet ons tog nie laat vergaan oor hierdie man
nie. Moenie dat ons iemand onskuldig doodmaak nie. U is die Here, U doen wat U
wil.” 15Hulle vat toe vir Jona en gooi hom in die see. Die storm op
die see het toe bedaar. 16Die manne het toe baie bang geword vir
die Here en hulle het vir Hom ’n offer gebring en geloftes afgelê.
3. GOD SE REAKSIE:
Jona se sondige en naïewe ontduiking van
die opdrag om na Nineve te gaan, het nie ongesiens by God verby gegaan nie,
inteendeel! God reageer deur ’n geweldige storm op see te laat losbars.
Dit is so ironies dat dit juis ’n storm
op see is wat ons aandag vestig op God se reaksie op Jona se "slim
plannetjies", want storms en die see is gereelde beelde wat in die Ou
Testament gebruik word te midde van ’n persoon se eie innerlike "storms".
As voorbeeld kan ons bv. na Job kyk, waar God vanuit ’n stormwind met Job
gepraat het, terwyl Job blootgestel was aan onuitspreeklike beproewing (Job38:1). Daar was Elia in 1 Kon.19:11 wat in
vrees gelewe het, want die Israeliete het die verbond met God verbreek en al
die profete dood gemaak – net Elia kon ontvlug en nou is die Israeliete op soek
na hom en in ’n stormwind praat die Here met Elia ~ Maar die Here sê vir hom: “Kom uit, en gaan staan op die berg voor My,
die Here, Ek wil verbygaan.” Skielik was daar ’n baie sterk wind wat die berg
stukkend geruk en die rotse gebreek het voor die Here. Maar in die wind was die
Here nie. In Jer.23:19 verwys
Jeremia na God se gramskap (God se woede) as ’n stormwind.
En die see? Die see weer, was tiperend
van alles wat donker en ongenaakbaar was – simbool van die dood self.
Hier in Jona sien ons ’n man wat vlug vir
God; iemand wat ongehoorsaam is aan God; iemand wat weet dat God se gramskap op
hom gaan losbars en tipies soos baie mense, gaan slaap Jona, waarskynlik om te
ontvlug van sy gewete en die diepliggende vrees wat hy beleef vir wat God aan
hom gaan doen.
Nog voor hy wakker word, gebeur dit! In v.4
sien ons dat God wat Skepper van die heelal is; Hy wat in beheer staan van wind
en reën – Hy laat ’n storm losbars rondom die bootjie waarop Jona wegvlug van
God se aangesig en ons sien God se gramskap wat losbars op Jona se duistere
optrede en die tafereel word pragtig uitgebeeld in die natuur – onstuimige
verwoestende see wat wil verswelg en ’n stormwind wat wil vernietig! En om te
dink, dit is een mens se verkeerde optrede wat hierdie reaksie tot gevolg gehad
het, maar God is deurgaans daar en ook dít, soos ons weldra sal sien, vind
plaas om God uiteindelik te verheerlik.
Jona en Sy Skepper is egter nie die
enigste "karakters" in die eerste bedryf van hierdie drama wat
homself ter see afspeel nie – daar is ook heidense matrose en hulle gaan nie
onaangeraak deur hierdie gebeure kom nie, trouens dit is alreeds in Ps.107 dat
ons sien dat God ook bemoeienis maak met heidene ~ “Loof die Here, want Hy is goed, aan sy liefde is daar geen einde nie!”
2So moet die mense sê wat deur die Here bevry is, dié wat Hy uit
hulle nood bevry het 3en uit baie lande versamel het, uit die ooste
en die weste, die noorde en die suide. En
dan gaan die Psalmis voort in vv.23-30 en sê ~ Party
het met skepe die see bevaar en hulle bestaan op die groot waters gemaak. 24Hulle
het die werk van die Here ervaar, sy wonderdade op die diep waters. 25Op
sy bevel het ’n stormwind opgesteek en die golwe opgejaag. 26Die
skepe het hemelhoog gestyg en na die dieptes afgeduik. Die bemanning was
radeloos van angs 27en het soos dronk mense gesteier en gewaggel;
al hulle seemanskuns het niks gehelp nie. 28Maar in hulle nood het
hulle na die Here geroep om hulp, en Hy het hulle veilig uit hulle ellende
gelei. 29Hy het die stormwind stilgemaak, en die golwe van die see
het bedaar. 30Die seevaarders het hulle verheug oor die kalmte. God
het hulle veilig gelei na die hawe waar hulle wou kom. Ook hierdie heidense matrose op Jona
se skip gaan die God van hemel en aarde weldra ontmoet!
Die verhaal tot nou, laat geen twyfel oor
Wie werklik in beheer is nie en vorentoe sal dit soveel te meer bevestig word –
God die Skepper van hemel en aarde is in beheer en Hy alleen!
4. DIE HEIDENE SE REAKSIE:
Wanneer ons van God af wegvlug is Sy
reaksie gewoonlik meer "stormagtig" en ontstellend as wat dit stil en
rustig is. Hy weet presies hoe om ons ellendig te laat voel – en wat meer is,
gewoonlik voel diegene rondom ons, op die ou einde net so ellendig.
Dit is presies dan ook wat met die
matrose op die skip gebeur – v.5 ~ Die
matrose het bang geword, en elkeen het tot sy god om hulp geroep. Hulle het die
vrag van die skip in die see gegooi om die skip ligter te maak. Die heidense matrose is vreesbevange
en uit desperaatheid roep hulle, hul gode aan. Hulle begin om die skip se vrag
oorboord te gooi en in ’n poging om die vrag in die ruim van die skip ook na
die dek te bring ten einde dít ook in die see te gooi, ontdek die kaptein ’n
slapende Jona en hy vra Jona om ook tot sý God te bid (v.6).
Die
matrose se poging om die skip ligter te maak en hulle sodoende te spaar van
ondergang, blyk ook futiel te wees en daarom begin hulle glo dat die storm oor
hulle gekom het, a.g.v. iemand wat die gode kwaad gemaak het en daarom vertrou
hulle die gode om vir hulle met behulp van die werp van die lot, te wys wie die
oorsaak van hulle
ellende
is (v.7).
Ons sien in vv.13-14 dat hierdie geharde
matrose in ’n worsteling verkeer, want hulle het besef dat hulle te doen het
met die ware en lewende God en hulle het net nie kans gesien om ’n mens se lewe
te neem nie, want wat sal God aan hulle doen as hulle Jona oorboord sou gooi? Daarom,
eerder as om Jona oorboord te gooi, roei hulle nog harder, maar einde ten
laaste gooi hulle Jona oorboord en "speel hulle baie mooi in God se
hand", deur Sy wil (onwetend) uit te voer – Jona moet nog dieper in
die duisternis in daal voor God hom gaan red.
Wat doen hierdie spul heidense matrose
nog? In v.14 sien ons dat hulle, hul uiteindelik wend tot die God van die
heelal – Jona se God en hulle bring offers aan Hom!
5. JONA SE REAKSIE:
Waar was Jona al die tyd terwyl die storm
buite gewoed het en die matrose besig was om die vrag in die see te gooi? Jona sak
al dieper weg in sonde en hy probeer om nog verder weg te hardloop van God af.
Die Engelse teks stel dit baie mooi ~ Jonah
had gone "down" to Joppa to find the ship, he went "down"
into the ship's hold, and he lay "down" and now sleeps. Om van
God te vlug is altyd ’n "afwaartse beweging" en het altyd ’n duur
prys tot gevolg en dit ontneem ons van ’n lewe wat God wil hê ons moet leef en
dit beroof ons van die grootste seën denkbaar ~ Hy wat in die skuilplek van die Allerhoogste sit, sal vernag in die
skaduwee van die Almagtige (Ps.91:1).
Jona kruip nog verder weg en gaan slaap
in die ruim van die skip en hy is totaal onbewus van wat aan die gang was
rondom hom – of was hy? Was hierdie nie maar net ontvlugting of ontkenning van
sy benarde omstandighede nie – "ek
slaap eerder voor ek 'opgevreet' word deur die angs en spanning en
skuldgevoelens oor dít wat ek oor myself gebring het"? Slaap, die
misbruik van dwelms, drank, ens. is baie dikwels die wyse waarop mense hul
omstandighede wil vermy, of onderdruk.
Jona het verklaar dat hy in God glo; dat
hy God gehoorsaam, maar in werklikheid – daar waar niemand hom kan sien nie,
daar lê hy laag, maar weereens vergeet Jona die woorde van sy
"voorgangers", wat hy as goeie Israeliet en boonop nog ’n profeet
ook, baie goed behoort te ken ~ Ek
is nie ’n God wat net naby is nie, sê die Here. Ek is ’n God wat ook ver weg
is. 24Niemand kan in ’n geheime plek wegkruip sonder dat Ek hom
sien nie, sê die Here. Ek is oral in die hemel en op die aarde, sê die Here (Jer.23:23-24).
Jona word egter uit sy skuilplek geruk en
gekonfronteer met die werklikheid, asook die erns van die situasie – die kaptein
konfronteer hom met sy ongeërgdheid en die kaptein sê vir hom dat hy tot sy God
moet bid ten einde hul lewens te spaar. Ons lees nie in die teks of Jona wel tot
God gebid het nie, trouens ek dink dat hy dit waarskynlik nie gedoen het nie,
want ten diepste moes hy geweet het wat aan die gang was en wie die oorsaak van
hul ellende was en omdat hy te skaam was om tot dié Een te bid van wie hy
weghardloop, bly hy liewer stil. Is dit nie dikwels ook maar so met ons nie? Wanneer
ons volhard in sonde, is biddeloosheid dikwels – miskien moet ek sê, altyd die
gevolg van ons sonde en dit is waar Jona homself ook bevind – in sonde en
sonder vrymoedigheid om te bid.
In vv.7-11 sien ons dat die matrose die
lot gewerp het en God gebruik hierdie optrede om Sy wil te laat geskied. Jona
word aangewys as dié een wie verantwoordelik is vir die storm en hulle
konfronteer hom en vra hom waarom hierdie ramp hulle getref het (v.8). Jona antwoord hulle in v.9 ~ Ek is ’n Hebreër. Ek dien die Here die God
van die hemel wat die see en die vasteland gemaak het. Die matrose moes geskok gewees het
toe hulle hoor dat Jona erken dat hý die een was wat God, die Skepper van die
see, wat dreig om hulle te verswelg, "kwaad" gemaak het. Hulle besef
dat hulle gode nie kan doen wat Jona se God kan doen nie en daarom begin dit
ook tot hulle deurdring dat God Almagtig, dié enigste God is wat in beheer is
van hulle chaos. Hierdie besef by die matrose dat God in beheer is, moet
saamgelees word met v.10b, waarin dit blyk dat Jona al vroeër vir hulle vertel
het dat hy gevlug het van sý God af.
Dit is dus duidelik dat Jona nie sy
aandeel in die probleem probeer verbloem nie, maar dat hy dit juis bevestig –
hy steek nou niks meer weg nie, want sy posisie is nou benard – nog meer benard
as die matrose s’n, want behalwe dat hulle kan sterf, is hy nog "in die
moeilikheid" by God ook. God se vangnet word al nouer en nouer om Jona
gespan en uitkomkans is daar nie meer nie – Jona erken en bely !
In
vv.12-14 vind ons ’n groot stuk ironie, want Jona, die man wat sy Evangelistiese
roeping na die heidene probeer ontduik het, bevind hom nou midde in ’n
Evangelistiese situasie met heidene! Hy gee nou raad aan die matrose, want op
hulle vraag wat hulle moet doen om gered te word, sê Jona openlik en nié die
laaste keer in hierdie verhaal nie, dat sý lewe geneem moet word ~ Vat my en gooi my in die see, dan sal dit
kalm word rondom julle, want ek weet dit is oor my dat hierdie groot storm
rondom julle woed (v.12). Hierdie opmerking van Jona laat ons
dadelik dink aan Iemand anders, nie waar nie? Jesus Christus wat in ons plek
gesterf het toe ons nog sondaars was (Rom.5:8) – op hierdie wyse word Jona dan ’n tipe van Christus, wat vooruit wys na
Jesus wat sou kom as Verlosser vir alle mense – ook vir die heidene!
In
v.14 sien ons dat die matrose hulle rug draai op hul afgode en wend hulle
hulself in gebed na die ware God. Wat hier opmerklik is, is dat hierdie
afgodsaanbidders, God drie keer aanspreek as Here – dít natuurlik is God se
verbondsnaam, Jahweh. Wat is so
besonders hieromtrent? Hulle gee daardeur erkenning aan Hom as die soewereine
God wat in beheer is van die ganse skepping en daarom ook van die see met sy
storms. Die matrose weet nou Wie in beheer is en wat hulle te doen staan, maar
steeds volg hulle, hul eie koppe en gooi aanvanklik nie vir Jona oorboord nie
omdat hulle God nou vrees. Jona weet egter beter – hy weet dat dit wat hy aan
die hand gedoen het, gedoen móét word, want hy verdien God se toorn op sy
ongehoorsaamheid en sonde.
Uiteindelik
in vv.15-16 besef die matrose dat hulle geen ander keuse het as om Jona in die
see te gooi nie. Hulle voeg onmiddellik die daad by die woord en hulle gooi
Jona oorboord en ons sien in v.15 b ~ ... Die storm op die see het toe bedaar
– God se toorn op Jona se ongehoorsaamheid is bevredig en die matrose ervaar
terselfdertyd, beantwoording op hul gebed. Dit kan derhalwe nie anders as om
die matrose in ontsag voor die Lewende God te laat staan nie, daarom dat ons in
v.16a lees ~ ...Die manne het toe
baie bang geword vir die Here....
Hul reaksie laat ’n mens dink aan die reaksie van die dissipels in Mark.4:41
toe Jesus die storm stil gemaak het en hulle uitgeroep het ~ Wie is Hy tog, dat selfs die wind en die see
Hom gehoorsaam is! (O.A.V.).
Die
matrose volg hul vrees op met offers wat hulle aan God bring (v.16). Hierdie bring van offers was nie net
’n tipiese reaksie van die destydse Israeliete, wanneer God hulle gered het van
gevaar en nood nie, maar dit dui ook op ’n permanente verhouding wat deur die
matrose aangegaan is met God ~ Ek
sal U ’n offer van danksegging bring en die Naam van die Here aanroep. Ek sal my geloftes aan die
Here betaal in die teenwoordigheid
van sy ganse volk (Ps.116:17-18). Wat egter hier belangrik is om op te let, is die feit
dat die tipiese Sionistiese elemente van aanbidding soos o.a. in Ps.107
beskryf, hier ontbreek – bv. v.32 waar opdrag gegee word dat God se grootheid
in die volksvergadering en in die byeenkoms van die leiers moet geskied. Die
implikasie hiervan is uiters betekenisvol, want hierdeur kan ons sien dat die Evangelie
nie net vir Israel (of net die Afrikanervolk) bedoel is nie, maar vir alle nasies,
volke en tale.
Ten
spyte van Jona se ongehoorsaamheid en onwilligheid om die Evangelie aan ’n
heidense volk (die Assiriërs) in Nineve te bring, laat God nie toe dat enige iets of
iemand, Sy wil dwarsboom nie. Wat meer is, as gevolg van Jona se
ongehoorsaamheid kom ’n klomp heidense matrose tot bekering en God is lank nog
nie klaar met Jona self nie.
6. ONS REAKSIE:
God
laat nie toe dat Sy wil onderdruk of gedwarsboom word deur ons ongehoorsaamheid,
of onwilligheid nie – dit impliseer egter nié dat ons nou maar agteroor kan sit
nie, want as ons ’n opdrag van God ontvang om uit te voer, en ons doen dit nie,
omdat ons die gesindheid het dat Hy tog Sy wil sal laat geskied, is en bly ons steeds
ongehoorsaam en in sonde.
Ons
kan God nie ontvlug nie – ja, ons kan dalk weghardloop, maar ons kan nie
wegkruip nie.
Wat
egter hiermee saam gesê moet word, is dat God se genade oneindig groot is.
Hierdie storm wat Jona en die matrose beleef het, toon ondubbelsinnig aan ons
dat God alles sal doen om diegene wie van Hom weghardloop te gaan haal – dít is
genade! God is altyd in ’n gesagsposisie en altyd in beheer, of ons dit besef
of nie! Die vleeswording-, kruisiging- en opstanding van God se Seun, Jesus
Christus wys vir ons ondubbelsinnig op die feit dat God absoluut niks in Sy pad
sal laat staan om diegene wie weghardloop, voor te keer nie! Wat so wonderlik
is t.o.v. hierdie feit, is dat die Christelike geloof, die enigste geloof is
waar God die mens gaan haal en nie die mens wat moet "opklim" na God
nie!
Uit
hierdie eerste hoofstuk van Jona, moet ons ook leer dat storms in ons lewe, nié
straf is nie, maar God se liefdevolle ingrepe in die lewe van Sy kinders wie Hy waarlik lief het,
omdat hulle in gevaar verkeer en dit nie altyd besef nie – Sy ingrepe is baie
dikwels optrede om ons wakker te skud en ons oë oop te maak vir die
selfvernietigende pad waarop ons onsself dikwels bevind – ’n pad wat dikwels in
ontkenning gestap word. Sy ingrepe is ’n liefdevolle aksie om ons verhouding
met Hom te verinnig.
Solank
ons die storms wat God oor ons pad laat kom, sien as straf, sal ons nie lig
sien nie, trouens ons sal net meer en meer verval in bitterheid en negativisme.
Die
vraag is nie of jy andere of jouself moet blameer vir jou omstandighede nie.
Die regte vraag is: Hoe reageer jy op jou situasie? Roep jy uit tot God en
onderwerp jy jou aan Sy wil vir jou lewe?
Sou
dit beter vir Jona gewees het, as God hom maar net aan sy eie lot oorgelaat
het? Natuurlik nie, dit sou veel erger vir Jona gewees het, as dit die geval was
en God nie die storm gestuur het nie. Jona het hierdie ingrepe in sy lewe nodig
gehad, sodat "Jona verlos kon word van Jona".
Om
ons te onderwerp aan God impliseer ware vryheid, omdat die diepste vorm van slawerny
opgesluit lê in selfgesentreerdheid; selfvertoue en self-afhanklikheid. Wanneer
ons lewe uitsluitlik berus op ’n geloof en vertroue in onsself – wanneer ons,
ons eie Verlosser wil wees, moet ons ook besef dat ons blootgestel is aan ons
eie swakhede, ens. Ware vryheid bestaan daarin dat ons, ons lewe wy aan God en
ons afhanklikheid van Hom bekend maak en vertrou op Sy wysheid; Sy genade en
liefde en Sy wil vir ons lewe.
Geliefdes,
net die Evangelie van Jesus Christus kan ons red; net die Evangelie van Jesus
Christus kan ons bevry; net die Evangelie van Jesus Christus verskaf sekuriteit
aan ons. Die Evangelie van Jesus Christus is God se aanvaarding van ons op
grond van wat Christus vir ons gedoen het en nié op grond van wat óns kan doen
nie. Sy genade is en ek wil graag die woorde van Tullian Tchividjian hier
aanhaal ....Grace can be defined as
unconditional acceptance granted to an undeserving person by an unobligated
giver. God skuld ons niks nie – Hy gee net en Hy red net – enkel en alleen
uit genade.
’n
Moralistiese godsdiens leer dat, omdat die mens gehoorsaam is, móét God die
mens aanvaar. Die Evangelie van Jesus Christus leer egter dat wanneer ek glo en
vertrou in Jesus Christus, aanvaar God my en daarom gehoorsaam ek.
[1] Boodskap deur
Kobus van der Walt – Vaaldriehoek
Gereformeerde Baptistegemeente (Drie Riviere) – Sondag 27 Januarie 2013.
